ARABAŞI GELENEĞİ

 

Envanter Numarası : 01.0062

Kayıt Tarihi : 06.08.2014

Diğer Adları : Ara Aşı

Somut Olmayan Kültürel Miras Alanı/Alanları : Doğa ve Evrenle İlgili Bilgi ve Uygulamalar

Coğrafi Dağılımı (Bildirimde Bulunan İller) : Yozgat

 

Arabaşı, muhallebi kıvamındaki hamur ile öğün arasında yenilen bir çorba çeşididir. Öğün zamanları dışında yenildiğinden çorbanın adı “ara aşı” olarak da bilinmektedir. Bu isim zamanla değişerek “arabaşı” halini almıştır.

Bazı rivayetlere göre arabaşının Türkmenlere has bir çorba olduğu ve ilk kez Türkmen Murtaza tarafından yapıldığı söylenmektedir.

Arabaşı çorbası genellikle soğuk geçen kış akşamlarında yapılmaktadır. İlk zamanlarda keklik etiyle yapılan çorba sonraları tavuk, hindi veya av etiyle de pişirilir olmuştur. Arabaşı çorbasının yapımına muhallebi kıvamında bir hamur pişirilerek başlanır. Pişen hamur yüksek kenarlı bir tepsiye dökülür, kar üstünde soğutulur ve kare kare kesilir. Tavuk soğan, kimyon, karabiber ve tuz ile haşlanır. Pişen tavuk eti parçalanır. Çorbanın suyuna limon suyu, maydanoz, acı toz biber, tereyağı, salça ve tavuk parçaları eklenerek kaynatılır. Kaşığa önce soğuk hamurdan bir parça alınır, sonra sıcak çorbaya daldırılarak birlikte yutulur. Arabaşı, eskiden aynı tastan, genellikle çorbanın sıcaklığını çok fazla hissettirmeyen şimşir kaşıkla yenilirdi.

Arabaşı çorbası bazı il ve ilçelerde sadece bir yemek çeşidi olarak görülürken, bazı yerlerde her yıl düzenlenen etkinliklerle insanları bir araya getiren özel gün yiyeceğine dönüşmektedir. Örneğin, Yozgat’ın ilçe ve köylerinde “sıra arabaşı geceleri” düzenlenmektedir. Bazı yörelerde arabaşı hamuru baklava dilimi şeklinde kesilir ve orta bölümdeki dilimler alınarak tepsinin kenarına dizilir, ortaya çorba kasesi yerleştirilir. Bazen de hamurun ortası yıldız şeklinde çıkartılır, çıkartılan yıldızdan ilk dilimi alan kişiye sonraki bir tarihte arabaşı yaparak, herkesi şaka yoluyla davet etme cezası verilir. Aynı şekilde hamuru çorbaya ilk defa düşüren kişi, evinde bir sonraki tarihte arabaşı yapar. Bu tür uygulamalarla arabaşı insanların bir araya gelmesini sağlayarak sosyalleşmeye ve yardımlaşmaya vesile olmaktadır.

              

                                         

  

GİLABORU

Gilaburu çalı şeklinde bodur bir ağaçtır. Genellikle İç Anadolu´da yetişir. Kırmızı salkım şeklinde yuvarlak meyvelidir. Bu meyveler sonbaharda toplanır. İlk toplandığında acı bir tadı vardır. Su içinde salamura yapılır. Yaklaşık bir ay sonra bu acılığını kaybeder. Bu şekilde (5-15 derecede) tazeliğini 1 yıl süreyle koruyabilir.

Yüksek miktarda C vitamini ve anti oksidan maddeler içerir. Daha önce de belirtildiği gibi önceleri acı bir tada sahip olan meyveler, salamura suyunda acılığpını kaybeder. Bu haliyle içilebilir hale gelmiştir. Salamura suyundan günlük içilecek miktar çıkarılır, sıkılır, su ilavesi ile seyreltilir ve tercihe gıöre şeker ilave edilerek içilir. Burada dikkat edilmesi gereken, sıkılan meyvenin aynı gün tüketilmesi gerektiğidir.

Ekşi bir tada sahiptir. Şeker ve su ilavesi ile bu ekşi tadı giderilebilir. İlk defa kullananlara tadı biraz tuhaf gelebilmektedir.